Υποχρεώσεις και δικαιώματα εγκύου
Σύμφωνα με τις διατάξεις των νόμων που προβλέπουν την προστασία και την απουσία των γυναικών που είναι έγκυες, οι γυναίκες που απασχολούνται σε οποιοδήποτε εργοδότη όλης της χώρας με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου, άσχετα με το χρόνο εργασίας στον εργοδότη τους και ανεξάρτητα με την ιδιότητα που εργάζονται (υπάλληλοι, εργάτριες κ.λ.π), λαμβάνουν άδεια τοκετού (μητρότητας). Απαραίτητη είναι η προσκόμιση στον εργοδότη, πιστοποιητικό ιατρού που να βεβαιώνει την πιθανή ημέρα τοκετού.
Η συνολική διάρκεια της άδειας ανέρχεται σε 17 εβδομάδες, δηλαδή 119 ημερολογιακές ημέρες. Από αυτές οι 56, δηλαδή 8 βδομάδες (άδεια κυοφορίας), πρέπει να χορηγούνται υποχρεωτικά πριν από την πιθανή ημέρα του τοκετού και οι υπόλοιπες 63, δηλαδή 9 βδομάδες (άδεια λοχείας) μετά τον τοκετό. Στο διάστημα των 17 εβδομάδων δεν συνυπολογίζεται η ημέρα του τοκετού. Η άδεια μητρότητας έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα και δεν παρέχεται διακριτική ευχέρεια στον εργοδότη για τη χορήγησή της. Σε περίπτωση που ο τοκετός πραγματοποιηθεί σε χρόνο προγενέστερο από αυτόν που είχε αρχικά πιθανολογηθεί, το υπόλοιπο της αδείας θα χορηγείται, υποχρεωτικά μετά τον τοκετό, ώστε να εξασφαλίζεται χρόνος συνολικής αδείας δέκα επτά (17) εβδομάδων. Σε περίπτωση πραγματοποιήσεως του τοκετού σε χρόνο μεταγενέστερο από αυτόν που είχε αρχικά πιθανολογηθεί η άδεια παρατείνεται μέχρι την πραγματική ημερομηνία του τοκετού, χωρίς η παράταση αυτή να συνεπάγεται την αντίστοιχη μείωση της αδείας που η μισθωτός δικαιούται να λάβει μετά τον τοκετό.
Οι έγκυες απαλλάσσονται από την εργασία χωρίς περικοπή αποδοχών, για να υποβληθούν σε εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου, εφόσον αυτές πρέπει να γίνουν κατά το χρόνο εργασίας. Εκτός της ανωτέρω άδειας κυοφορίας και λοχείας, η εργαζόμενη μητέρα δικαιούται μα λάβει:
α) άδεια απουσίας λόγω θηλασμού-φροντίδας παιδιού: δικαιούνται για χρονικό διάστημα 30 μηνών από τη λήξη της άδειας λοχείας, είτε να προσέρχονται αργότερα, είτε να αποχωρούν νωρίτερα κατά 1 ώρα κάθε μέρα. Εναλλακτικά, με συμφωνία του εργοδότη, το ημερήσιο ωράριο μπορεί να οριστεί μειωμένο κατά δύο ώρες ημερησίως για τους πρώτους 12 μήνες και σε μία ώρα για έξι επιπλέον μήνες.
β) ειδική άδεια προστασίας , μητρότητας 6 μηνών: Η μητέρα που είναι ασφαλισμένη του ΙΚΑ και εργάζεται με σχέση εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις, μετά τη λήξη της άδειας λοχείας και της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας, δικαιούται να λάβει ειδική άδεια προστασίας μητρότητας 6 μηνών. Κατά τη διάρκειά της ο ΟΑΕΔ υποχρεούται να καταβάλλει στην εργαζόμενη μητέρα μηνιαίως ποσό ίσο με τον κατώτατο μισθό καθώς και αναλογία δώρων εορτών και επιδόματος αδείας με βάση το ποσό αυτό. Σε περίπτωση απασχόλησης μέχρι και 4 ώρες ημερησίως ή μέχρι 13 ημέρες το μήνα, το ποσό ισούται με το μισό του καθορισμένου ανωτέρω.
Αφετηρία της προστασίας των τεκουσών κατά της απολύσεως είναι η ημέρα του τοκετού. Η προθεσμία αρχίζει από την επομένη ημέρα του τοκετού.
Προστασία κατά της καταγγελίας
Απαγορεύεται και είναι απόλυτα άκυρη η καταγγελία της σύμβασης ή σχέσης εργασίας εργαζομένης από τον εργοδότη της, τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, όσο και για το χρονικό διάστημα δεκαοκτώ (18) μηνών μετά τον τοκετό ή κατά την απουσία της για μεγαλύτερο χρόνο, λόγω ασθένειας που οφείλεται στην κύηση ή τον τοκετό, εκτός εάν υπάρχει σπουδαίος λόγος για καταγγελία. Η προστασία από την καταγγελία της σύμβασης ή σχέσης εργασίας ισχύει τόσο έναντι του εργοδότη, στον οποίο η τεκούσα προσλαμβάνεται, χωρίς να έχει προηγουμένως απασχοληθεί αλλού, πριν συμπληρώσει δεκαοκτώ (18) μήνες από τον τοκετό ή τον μεγαλύτερο χρόνο που προβλέπεται στην παρούσα, όσο και έναντι του νέου εργοδότη, στον οποίο η τεκούσα προσλαμβάνεται και μέχρι τη συμπλήρωση των ανωτέρω χρόνων.
Σπουδαίος λόγος δεν μπορεί να θεωρηθεί η ενδεχόμενη μείωση της απόδοσης λόγω εγκυμοσύνης. Βέβαια όμως στην διάταξη δεν καθορίζονται ποιοι είναι οι σπουδαίοι λόγοι. Όπως προκύπτει από τη διάταξη, η προστασία κατά της απολύσεως ισχύει για τις συμβάσεις αορίστου χρόνου. Στις συμβάσεις ορισμένου χρόνου η προστασία ισχύει μόνον μέχρι του χρόνου συμβατικής λήξεως της ορισμένου χρόνου σχέσεως.
Ο εργοδότης που καταγγέλλει τη σύμβαση εργαζόμενης μητέρας για σπουδαίο λόγο, υποχρεούται να αιτιολογήσει την καταγγελία γραπτώς και να προβεί σε κοινοποίηση στην Επιθεώρηση Εργασίας κατά το ΠΔ 176/97, διαφορετικά επέρχεται ακυρότητα της απόλυσης. Η απαγόρευση της καταγγελίας ισχύει ανεξαρτήτως της γνώσεως του εργοδότου περί της εγκυμοσύνης και ανεξαρτήτως της γνώσεως ακόμη και της ιδίας της εγκύου.
Επομένως, η τεκούσα προστατεύεται για το διάστημα της λοχείας της ( 9 βδομάδες μετά τον τοκετό), μετέπειτα κατά τη διάρκεια της 6μηνης ειδικής άδειας, εφόσον ο χρόνος της περιλαμβάνεται στο 12μηνο, καθώς και για το υπόλοιπο χρονικό διάστημα μέχρι τη συμπλήρωση των 18 μηνών από την ημερομηνία του τοκετού.
Ειδικές διατάξεις προστασίας:
Ο εργοδότης δεν μπορεί να αρνηθεί την πρόσληψη γυναίκας λόγω εγκυμοσύνης ή μητρότητας.
Η εργαζόμενη που έχει λάβει την εκάστοτε ισχύουσα άδεια μητρότητος ή την ειδική άδεια του άρθρου 142 του Ν. 3655/08 δικαιούται, μετά το πέρας των αδειών αυτών, να επιστρέψει στη θέση εργασίας της ή σε ισοδύναμη θέση, με όχι λιγότερο ευνοϊκούς επαγγελματικούς όρους και συνθήκες, και να επωφεληθεί από οποιαδήποτε βελτίωση των συνθηκών εργασίας, την οποία θα εδικαιούτο κατά την απουσία της».
Η προστασία ισχύει και για τούς εργαζόμενους που κάνουν χρήση οποιασδήποτε αδείας η οποία προβλέπεται για την γέννηση, ανατροφή ή υιοθεσία παιδιού.
Συνιστά διάκριση και η λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση γονέων λόγω αδείας ανατροφής, φροντίδας, υιοθεσίας, αναδοχής παιδιού.
Δεδομένου ότι οι διατάξεις περί προστασίας της εγκύου και τεκούσης είναι δημοσίας τάξεως, είναι απολύτως άκυρη κάθε συμφωνία μεταξύ εργοδότου και μισθωτού περί μη εφαρμογής των προστατευτικών αυτών διατάξεων, καθώς και κάθε συμφωνία με άλλο αντικείμενο, η οποία όμως τείνει ή άγει στο ίδιο αποτέλεσμα. Επίσης είναι απολύτως άκυρη η παραίτηση της γυναίκας από την προστασία αυτή, καθώς και η ανάληψη υποχρεώσεως οικειοθελούς αποχωρήσεώς της από την εργασία ή η εκ μέρους της ανάληψη υποχρεώσεως καταβολής αποζημιώσεως ή ορισμένου ποσού ως ποινής, αν μελλοντικώς περιέλθει σε κατάσταση εγκυμοσύνης.
Αποδοχές Χρόνου Μητρότητας
- Αποδοχές από τον εργοδότη τους. Ανάλογα με το χρόνο της υπηρεσίας τους. Υπηρεσία στον ίδιο εργοδότη α) λιγότερο από 1 χρόνο , δικαιούται αποδοχές για μισό μήνα β) ένα χρόνο και πάνω, δικαιούται αποδοχές για ένα μήνα.
- Επιδόματα από τον Ασφαλιστικό τους Οργανισμό. Προκειμένου για ασφαλισμένη στο Ι.Κ.Α δικαιούται επί 56 ημέρες πριν τον τοκετό και επί 63 ημέρες μετά, να λάβει επίδομα κυοφορίας και λοχείας. Τα επιδόματα είναι ίσα με το βασικό επίδομα ασθενείας και τις προσαυξήσεις για τα οικογενειακά βάρη. Επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις καταβάλλει και βοήθημα τοκετού.
- Παροχές μητρότητας ΟΑΕΔ. Για το υπόλοιπο χρονικό διάστημα της κυοφορίας και λοχείας, η εργαζόμενη δικαιούται να λάβει συμπληρωματικές παροχές μητρότητας από τον ΟΑΕΔ. Οι παροχές αυτές είναι ίσες με τη διαφορά που προκύπτει, μεταξύ του ημερησίου επιδόματος κυοφορίας και λοχείας που καταβάλλεται από το ΙΚΑ, κι των ημερήσιων αποδοχών που καταβάλλονται από τον εργοδότη.
Χρόνος υπηρεσίας και ασφάλιση άδειας μητρότητας.
Η άδεια μητρότητας έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα και δεν διασπά τη συνέχεια της εργασιακής σχέσης, ούτε συμψηφίζεται με την κανονική άδεια. Θεωρείται πραγματικός χρόνος απασχόλησης και συνυπολογίζεται για τη χορήγηση των δώρων εορτών Πάσχα και Χριστουγέννων. Ακόμη από τις ημέρες που οι ασφαλισμένες απέχουν από την εργασία τους λόγω κυοφορίας και λοχείας, δηλαδή 56 ημέρες πριν τον τοκετό και 63 μετά, αναγνωρίζονται στην ασφάλιση μόνο 13 ή 26, όπως και στην ασθένεια. Πρέπει όμως να συντρέχουν οι προϋποθέσεις των άρθρων 657-658 του Αστικού Κώδικα και η ασφαλισμένη να μην έχει καλύψει τις ημέρες αυτές από άλλη αιτία( ασθένεια, ατύχημα κ.λπ.).
